संभव

अगदी परवाची गोष्ट. नेहमी प्रमाणे माझ्या स्टेट्स वरील कवितेला कोणी कोणी दाद दिली वाचत होतो आणि संभव साबळे नाव समोर आलं आणि ते नाव मला तीसपस्तीस वर्षे मागे घेऊन गेलं. खरं तर गेल्या काही वर्षात मी त्याच्याशी WhatsApp मेसेजवर दोन चार वेळा खुशालीचं बोललो होतो मग आजच अशी अचानक पाठची आठवण का व्हावी? तर गेल्या तीस वर्षात शाळेची,शिक्षण संस्थेची आणि विद्यार्थ्यांच्या मुल्य शिक्षणाची स्थिंत्यातर झाली त्याचे माझ्या मनातील निकाल अतिशय धक्कादायक आहेत. आज मी तिस वर्षापूर्वीचे विद्यार्थी आणि आजचे विद्यार्थी अशी तुलना करतो तेव्हा मला धक्का बसतो.

तेव्हा म्हणजे तीस पस्तीस वर्षांपूर्वी शिक्षक आणि विद्यार्थी यांच्यात जे भावनिक बंध होते ते आताचे शिक्षक आणि विद्यार्थी यांच्यात फारसे दिसत नाहीत. अर्थात याला फक्त विद्यार्थी जबाबदार आहेत अस मी म्हणणार नाही. काही वर्षांपूर्वी सत्या नडेला भारतात आल्यानंतर आपल्या शिक्षेकेला भेटण्यासाठी गेले आणि त्यांची मुलाखत व्हायरल झाली ती मी पाहिली होती. सत्या नडेला भारतात येताच वर्ग शिक्षिकेला भेटायला गेले. नडेलांना पाहून त्यांच्या शिक्षीका भाऊक झाल्या. त्यांच्या डोळ्यात आनंदाश्रू होते. इतक्या मोठ्या पदावरील, आपल्या घरी स्वतः भेटायला येते यामागील भावना समजून घेणे गरजेचे आहे. आज अचानक संभवची याची याच अर्थाने नव्याने मी ओळख करून घ्यायचा प्रयत्न करत होतो.

१९९० साल, जून महिन्याची अखेर होती,अकरावीला नवीन प्रवेश देण्याच काम मुख्याध्यापकानी आमच्यावर सोपवलं होतं. आमचं म्हणजे माझं आणि मित्राचं प्रवेश देण्याचे काम सुरू होतं, एक गृहस्थ एका मुलाला घेऊन माझ्या कक्षात आले. “सर येऊ? प्रवेशासाठी आलोय”, स्वतः ची ओळख करून देत कोणताही आडपडदा न ठेवता म्हणाले, “सर माझ्या पुतण्याला घेऊन आलोय. फार चांगले मार्क नाहित पण त्याला प्रवेश दिलात तर नक्कीच काही तरी चांगले करेल.” मी त्या गृहस्थाला बसण्याची खुण केली आणि त्या विद्यार्थ्यांकडे पाहिले, त्याला कमी गुण असल्याने तो थोडा, भांबावला होता. मी त्याचा शाळा सोडल्याचा दाखला पहिला आणि म्हणालो, ” अरे वा! साल्वेशनला होतास का?” त्याने मानेनच होकार दिला. मुलगा तसा चुणचुणीत वाटत होता पण दहावीला त्याला फार चांगले गुण नव्हते त्यामुळे चांगल्या कॉलेजला प्रवेश घ्यायचे स्वप्न भंगले होते.

मी त्याला विचारले, “इतके कमी मार्क का? अभ्यास केला नाहीस, मौज मजेतच दिवस गेले, खरं ना? ” तो लाजला,बोलला काहीच नाही. आमच्यासाठी हे संवाद नेहमीचेच,म्हणजे प्रवेश घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांच्या चेहऱ्याकडे पाहिले तरी त्याच्या गुणपत्रिकेचा अंदाज आम्हाला अनुभवाने सहजच यायचा. तेव्हा तरी तो तसा लाजरा बुजरा होताच अशी माझी आठवण आहे. आम्हाला बॉडी लँग्वेज वरून मुलांचे गुण सहजच कळायचे हे तंत्र आम्ही विकसित केल होतं अस हवं तर म्हणा पण त्यातही काही विद्यार्थ्यांना समजण्यात आम्ही सपशेल लोटांगण घातल होतं. समोरच्या व्यक्तीशी संवाद सुरू ठेवणे हेच समोरच्या व्यक्तीला समजून घेण्याचे माध्यम असते. मी, संभव साबळेला विचारले, “बरं, कोणत्या अभ्यासक्रमाल प्रवेश पाहिजे?

“सर, मला सायन्सला प्रवेश मिळेल का?” मी त्याला समजवणीच्या सुरात म्हणालो,”संभव, तुझे गुण पाहता, तुला सायन्स जमेल असे मला नाही वाटतं, इतक्या कमी गुणांना आम्ही तिथे प्रवेश नाही देत, उगाचच चुकीचे मार्गदर्शन करून एखाद्या विद्यार्थ्यांचे वर्ष वाया घालवणे आम्हाला नाही आवडत, कळतय ना? तुला maths मध्ये फारसे चांगले गुण नाहीत,तु Mcvc ला प्रवेश घे. तु चांगला अभ्यास केलास तर तुला बारावी उत्तीर्ण झाल्यावर Diploma दुसऱ्या वर्षाला थेट प्रवेश मिळेल त्याचा तुला नक्की फायदा होईल.”

तो थोडा गोंधळात पडला होता,”पण सर,मला डिग्री करायची होती. मग पुढे मला प्रवेश मिळेल का?” “हे बघ, MCVC बोर्ड परीक्षा तू चांगल्या गुणाने पास झालास व नंतर डिप्लोमा चांगल्या गुणाने पास झालास तर maths exam देऊन तुला पुन्हा तो बेनिफिट मिळेल, Engineering ला डिप्लोमा पास विद्यार्थ्यांना काही जागा राखीव आहेत, आणि तू खरेच हार्ड वर्क केलेस तर नक्की तु प्रोग्रेस करू शकशील.” ते ऐकून तो समाधानी झाला,”मग सर मी कोणत्या अभ्यासक्रमला प्रवेश घेऊ? ,तुम्हीच मार्गदर्शन करा.” मी त्याला ‘Repairs and Maintenance’ नाव सुचवले आणि तो क्षणभर ते नाव ऐकून चक्रावून गेला. अभ्यासक्रमाचे नाव खरेच खूप मोठे असल्याने मुले गोंधळात पडत. केंद्र सरकराच्या NCERT विभागानेच हे एवढ मोठ नावं दिल होते. आम्ही मग संक्षिप्त MR म्हणजे ‘मेंटेनन्स ऍण्ड रिपेअर’ म्हणू लागलो. मी त्या अभ्यासक्रमाचे फायदे सांगितले. हे बघ हा असा एकमेव अभ्यासक्रम आहे ज्याव्दारे तू कमवता कमवता पुढचे शिक्षण घेऊ शकशील. छोटी मोठी घरघुती विजेवर चालणारी उपकरणे दुरूस्त करू शकशील, मुख्य म्हणजे यासाठी फारसा खर्च करावा लागणार नाही. तुझ्या शिक्षणाचा आर्थिक भार कुटुंबावर पडणार नाही. मी सांगितले ते त्याला कितपत समजले कळेना. पण त्याने मान डोलावली. प्राप्त परिस्थितीत त्याला कोणत्या तरी अभ्यासक्रमाला प्रवेश हवा होता इतकेच.

माझ्या कक्षातून तो प्रवेश अर्ज घेऊन बाहेर पडला. त्याच दिवशी त्याने फी भरून प्रवेशही घेतला. या अभ्यासक्रमाचं वैशिष्ट्य स्किल बेस म्हणजे कौशल्य प्राप्त करण्यावर होतं. त्याचा थिअरी विषय शिक्षक मीच होतो. तसा तो चळवळ्या आणि प्रात्यक्षिक करण्यात हुषार होता.प्रवेश देतांना त्याचे काका बरोबर आले होते ते अधुनमधून मला भेटून जात त्यामुळे तो विद्यार्थी खास माझ्या लक्षात होता. मात्र त्याचे वडील त्या दोन वर्षात एकदाही मला किंवा वर्गशिक्षकाना भेटायला आल्याचे मला आठवत नाही. काही पालक मात्र स्वतःच्या मुलाच्या प्रवेशासाठी येतात असे नव्हे तर आपल्या ओळखीतील इतर मुलांच्या प्रवेशासाठी आवर्जून येतात कारण त्यांना मागील अनुभव असतो. आमच्या अभ्यासक्रमाचे बरेच प्रवेश हे माऊथ पब्लिसिटी मधुनच होत असत.

असेच माझ्या महितीतले एक गृहस्थ, विकास भाकरे , असेच सभ्य गृहस्थ, गेले कित्येक वर्षे या संस्थेशी संबंधित होते ,बहुधा आजही आहेत मात्र आता त्यांना आलेल्या चित्रविचित्र अनुभवाने ते पहिल्या इतक्या गांभीर्याने प्रवेशासाठी कोणाला आणत नाहीत. पण तेव्हा ते अनेक विद्यार्थी प्रवेशासाठी घेऊन येत होते . त्यांचे स्वतःच शिक्षण जुन्या SSC पलीकडे गेलं नसलं तरी गेल्या तीसचाळीस वर्षात त्यांनी किमान ३०० ते ४०० विद्यार्थ्यांना स्वतः फी भरून नक्कीच पोटापाण्याला लावले असावे. ते राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षाचे कार्यकर्ते असल्याने विद्यार्थ्यांसाठी मदत मिळवणे तेव्हा त्यांना सहज शक्य होत होते. त्यांच्या कार्याची कदर करणारे तेव्हा समाजात खूप होते. खरे तर त्या व्यक्तीच्या कार्यक्षेत्राच वर्णन करायला एक स्वतंत्र लेख लिहावा लागेल. असेच संभव बरोबर आलेले त्याचे काका आमच्याशी कनेक्ट राहिले.

त्या दोन वर्षात संभवने खरेच मन लावून अभ्यास केला, म्हणजे संधी मिळेल तेव्हा तो धतींगपणा करायचा पण त्याच लिखाण चांगल होतं, प्रॅक्टिकलमध्ये त्याला रस होता त्यामुळे तो बारावी चांगल्या गुणाने उत्तीर्ण झाला.

उत्तीर्ण झाल्यानंतर विद्यार्थी पेढे घेऊन येतात तीच काय ती त्यांची शेवटची भेट. या काळात अक्षरशः किलोभर पेढे मुल वाटून जायची. अर्थात एखादा पेढा तोंडात टाकून मी कामाकडे वळायचो पण ज्या उत्सुकतेने विद्यार्थी भेटायला यायचे आणि पाया पडून आशिर्वाद घ्यायचा कार्यक्रम चालायचा त्याला खरचं तोड नाही. सेवानिवृत्त झाल्यानंतर या आनंदाला मी खरेच मुकलो. बारावी नंतर मुलं वेगवेगळ्या दिशेने जातात. संभवला १२वी परीक्षेत चांगले गुण होते, त्याला diploma ला प्रवेश घ्यायचा होता पण संभवचे पुढे काय झाले मला कळलेच नाही . दर वर्षी शेकडोनी विद्यार्थी येत असतात,त्यामुळे मी त्याला विसरूनही गेलो. दरम्यान शाळेत माझी वीस बावीस वर्षे सर्व्हिस झाली असावी.

या काळात खूप विद्यार्थी शिकून गेले.सुरवातीला शैक्षणिक साधने अपुरी होती पण आमच्या पास होऊन गेलेल्या विद्यार्थ्यांनी अनेक जुनी विद्युत उपकरणे आम्हाला कॉलेजमध्ये आणून दिली. अनेक नवनवीन उपक्रम आम्ही विभागात राबवले. संस्थेने अभ्यासक्रमाचे आणि विद्यार्थ्यांचे यश पाहून बरीच नवीन साधने स्व खर्चाने घेऊन दिली. आधुनिक प्रयोगशाळा उभारल्या, याचा परिणाम म्हणजे शाळेच्या MCVC विभागाचे नाव सर्वदूर पोचलं.

आमचे जिल्हा व्यावसाय शिक्षण प्रमुख ज्याला आम्ही DVEO म्हणत असू, शैक्षणिक भेटीसाठी येणाऱ्या पाहुण्यांना भेटीसाठी आमची संस्था आवर्जून दाखवू लागले. विज्ञान प्रदर्शनात आम्हाला राज्यपातळीवरील अनेक बक्षीस मिळाली. तंत्र दिंडीच आयोजन आम्ही केलं. त्याचाही भरपूर गाजावाजा झाला. आम्ही संपूर्ण मुंबई आणि उपनगराच तंत्र प्रदर्शन दोन दिवस आमच्या शारदाश्रम विद्यालयात भरवले. त्याला आमचे डायरेक्टर देवडकर साहेब आणि इतर मान्यवर भेट देऊन गेले. खूप वाह वा! झाली. शिक्षकांना प्रेरणा मिळाली. अभ्यासक्रम शिकवताना आम्हला आनंद मिळत होता याचे कारण शिकून घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांना स्वतःला शिकायचे होते आणि आम्हालाही नवीन शिकायला मिळत होते.

तंत्र भेटीवर आमचा विशेष भर होता. वर्षभरात आम्ही अनेक छोट्या मोठ्या कंपनीत भेट देण्यासाठी जात असू. Godrej, Bajaj, Videocon, Kone, BEST या सारख्या काही कंपन्या स्वतः आमच्या विद्यालयातील विद्यार्थ्यांना ट्रेनी म्हणून घेण्यासाठी संस्थेत येऊ लागल्या होत्या. या सर्वाचा परिणाम म्हणून मला जिल्हा व्यवसाय शिक्षण विभागाची ,’आदर्श शिक्षक ट्रॉफी’, मिळाली. कामाचा उत्साह वाढला. त्यांनतर आमच्या मुख्यध्यपिका निवृत्त झाल्यावर सिनियारिटीनुसार मला प्रमोशन मिळाले आणि मी मुख्याध्यापक झालो.

एक दिवस मी माझ्या कार्यालयात माझ्या कामात व्यस्त असतांना, माझे सेवक म्हणाले, “सर, एक माजी विद्यार्थी आपल्याला भेटण्यासाठी आला आहे,पाठवू का?” मी त्वरित होकार कळवला. मी कितीही व्यस्त असलो तरी माजी विद्यार्थ्यांना भेटायला मला आवडे कारण ‘माजी विद्यार्थी’ म्हणजे नवे ज्ञान असणारे चालते, बोलते विद्यापीठ असते. त्यांचे अनुभव ही आमच्यासाठी नवीन शिदोरी असते. कोणताही शिक्षक कामावर शिक्षक म्हणून रूजू झाला की त्याच्या व्यस्त जीवन शैलीमुळे बाहेरच्या जगाशी संबंध खुंटतो. साहजिकच जर आपल्या क्षेत्रातील आधुनिक ज्ञान मिळवायची उर्मी असेल तर माजी विद्यार्थी हा उत्तम स्त्रोत असतो. अशी संधी गमावणारे कर्मदळीद्री. तर सांगायचा मुद्दा मी मला भेटायला येणाऱ्या प्रत्येकाशी आवर्जून भेटत होतो. तो ज्या कंपनीत असेल तेथील त्याचे काम समजावून घेत होतो. विद्यालयातील विद्यार्थ्यांची आणि त्या सिनिअर दादाची भेट घडवून देत होतो. ‘Knowledge transfer’ चा प्रयोग आम्ही प्रत्यक्ष राबवत होतो. हा दादा उत्साहाने या आपल्या मित्रांना त्याच्या कंपनीत कोणते काम?,कसे चालते? ते समजावून सांगत होता. माझ्या विद्यार्थ्यांना अनुभव मिळत होता जो मी देऊ शकत नव्हतो.

तर सांगायचा मुद्दा, एक चांगल्या देहयष्टीचा तरूण माझ्या कार्यालयात आला,त्याच्या सोबत अजूनही एक व्यक्ती होती, तो माझ्याकडे पहात म्हणाला “सर,तुम्ही मला ओळखलेल दिसत नाही ! ” खूप सारे विद्यार्थी अधून मधून आणि विशेषतः प्रवेशा दरम्यान भेटायला येत असतात, मी मनातच म्हटलं,ज्या अर्थी तो मला,ओळखलं नाही का? विचारतो आहे, त्या अर्थी तो आपला खास विद्यार्थी आहे. मी त्याच्याकडे पुन्हा पाहिलं आणि चेहरा थोडा ओळखीचा वाटू लागला,मी अंदाजाने विचारलं “तु साबळे तर नाहीस ना?”

तो हसला, “होय सर अगदी बरोबर ओळखलंत, मी तुमचा ‘संभव साबळे’,१९९० ला कॉलेजला होतो, हे माझं कार्ड.” मी त्याला हस्तांदोलन करण्यासाठी हात पुढे केला तर तो टेबलाला वळसा घालून माझ्या खुर्चीकडे आला आणि पाया पडत म्हणाला,सर आजही मी तोच संभव आहे ज्याला तुम्ही,वीस वर्षापूर्वी मार्ग दाखवला,आमची जागा तुमच्या चारणाकडेच.”
मुलांना माझ्याकडे काही तसेच काम असेल तेव्हा असे डायलॉग सहज सुचतात याची मला कल्पना होती,मी म्हणालो, “हं, सांग काय काम काढलस?” “सर काम तस काहीच नव्हतं,फक्त भेटायचं होत, समजलं तुम्ही प्रिन्सिपॉल झालात, म्हणून विचार आला एकदा भेटावं.” “बर, छान वाटलं ,तू स्वतः भेटायला आलास. मग सध्या काय करतोस?” “सर, मी एक कंपनीत डिरेक्टर आहे,तुम्हाला कार्ड दिलंय ना ती कंपनी.” मी त्याच्याकडे संशयाने पाहिले, हा आपला विद्यार्थी ,’Director’ मी त्याच्यासाठी चहा मागवावा म्हणून आमच्या सेवकासाठी बेल वाजवली , “कणबी काका, यांच्यासाठी चहा सांगा.” तस तो म्हणाला, “सर,मी आज माझ्या लाईफ मधली स्वतः ची पहिली गाडी घेतली आहे, तुम्ही तिच्यात पाय ठेवावा अशी माझी इच्छा आहे,
म्हणून मी इथे आलो आहे.” आपल्या विद्यार्थ्यांनी हे अस सांगाव यापेक्षा एका शिक्षकाचे कौतुक ते काय असावे? तेव्हा माझ्याकडे फोर व्हिलर तर नव्हतीच पण स्कुटर ही मी सेकंडहँड घेतली होती ,अजूनही त्याने दिलेलं त्याच कार्ड माझ्या हातातच होतं, मी ते पाहिलं, त्यावर दोन कंपन्यांची नावं लिहीली होती एका कंपनीचा तो डायरेक्ट होता तर एका कंपनीचा कन्सल्टंट. माझा विश्वास बसेना,” संभव तू कंपनीचा डायरेक्टर आहेस?” तो काय सांगतोय त्यावर माझा अजूनही विश्वास बसेना. त्याने हात जोडून नमस्कार केला. त्याच्या सोबत टाय लावलेली एक व्यक्ती होती, आता त्यांच नाव मला आठवतही नाही, पण त्यांच्याकडे बोट दाखवत म्हणाला, “हे माझ्या कंपनीचे मॅनेजर आहेत.”

उंच टॉवर पाहतांना टोपी पडावी तशी माझी स्थिती झाली. मी उठून त्याचा हात हातात घेत अभिनंदन केले. त्याच्या प्रगतीचे कौतुक करण्यासाठी माझ्याकडे खरेच शब्द नव्हते. तुमच्या मनात जर उद्याचे स्वप्न असेल आणि त्या स्वप्नासाठी मेहनत घ्यायची तुमची तयारी असेल तर काहीच अशक्य नाही हेच तो मला जणू सांगत होता.”सर तुम्हाला या खुर्चीत बघून बरे वाटले. मला माहिती होते, एक दिवस तुम्ही या खुर्चीत बसणार.” एका विद्यार्थ्यांनी शिक्षकाबद्दल आत्मविश्वास बाळगावा, म्हणजे केवढं धाडस, पण तो मनापासून बोलत असावा असं वाटलं. मला तेव्हा त्या पदावर दोन ,तीन वर्षे झाली असावीत. मी म्हणालो, “संभव आपण आपले १००% देण्यात कुचराई करायची नाही, बाकी ईश्वरावर सोडावे, तो जे काही करेल ते त्या परिस्थितीत आपल्यासाठी योग्यच आहे असे समजावे.” तो हसला, “सर तुम्ही तुमच्या मेहनतीचे श्रेय ईश्वराला देता, खर आहे पण आम्ही तुम्हाला शिकवताना पाहिले आहे, दुपारची सुट्टी झाली तरी शिकवताना तुम्हाला भान नसायचे. आमच्यासाठी तुम्ही खूप मेहनत घेत होता “

“नाही रे! मेहनत तर सर्वच करतात पण त्यातही तुझ्या वाट्याचे असेल ते तुलाच मिळते,असे मी आतापर्यंत पहात आलो. I do believe this, sometimes you may put enough effort, but the things and time are not ok for you, then you will understand the power of lord. He gives you an opportunity and with hard work,you have to prove you are the perfect solution to it.”

“माझा अनेक वर्षांचा अनुभव मला हे सांगतो,तसच मी पाहतो. Do believe in God, and if he wishes,you will get it easily even though you find hurdles in the way.”

तो हसला,म्हणाला खरं आहे सर, मी इथून बारावी करून बाहेर पडलो तेव्हा थोड संभ्रमित होतो. एका ठिकाणी मला रेफ्रिजरेटर मेंटेनन्स ट्रेनिंग करण्याची संधी मिळाली आणि त्यानंतर मी युरोप फिरलो. वेग वेगळ्या लेव्हल च्या ट्रेनिंग पूर्ण करत गेलो, अनुभव घेत गेलो. माझी टीम बनवत गेलो. बाजारात काही नवीन प्रोडक्ट आले की आम्हाला तातडीने शिकून घ्यावे लागे कारण आमचं काम होते Sales and System Support त्याच अनुभवाच्या जोरावर मी आज ह्या पोझिशनला आहे. हिंदू कॉलनीत माझं ऑफिस आहे.”

त्याने ज्या पद्धतीने स्वतःला अपग्रेड केले, ते निर्विवाद होते. त्याच्या अनुभव कौशल्याने तो परिपूर्ण होता, आमचा ‘बाप’ होता.

त्याच्याशी बोलत बोलत आम्ही लिफ्टने खाली गेलो,सेंट्रल बँकांच्या गल्लीत एका बाजूस त्यांनी त्याची आलिशान गाडी लावली होती. दुर्दैवाने आजही मला कोणत्या गाडीला काय म्हणतात माहिती नाही, माझ्याकडे असणारी wagnor या गाडीचे नाव कधी कधी मला आठवत नाही. आम्ही दोन पायाची गाडी चालवण्यात धन्यता मानली. तो गाडी उघडून ड्रायव्हर सिटवर बसला आणि दुसरा दरवाजा उघडत म्हणाला, “सर,प्लिज बसा ना!” एक विद्यार्थ्यांनी आपल्या गुरुकडे या पेक्षा काय प्रेम दाखवावे?” त्याचा मॅनेजर पाठी बसला आणि त्याने गाडी शिवजीपार्क येथे वळसा घालून पुन्हा आमच्या गेट समोर आणली. “सर,तुम्ही माझ्या गाडीत बसलात फार बरे वाटले, मी पुन्हा कधीतरी भेटायला येईन.” मी हसून त्याचा निरोप घेतला.
तो मला बाय करून भुर्रकन निघूनही गेला. या गोष्टीला कित्येक वर्षे लोटली, मी रिटायर्ड झालो त्यालाही पाच वर्षे झाली, आज अचानक मोबाईल पाहतांना त्याचे नाव,आणि त्याने पाठवलेले कवितेसाठीचे लाईक समोर दिसले आणि मी काळाचा पडदा पाठी सारून नी भूतकाळात शिरलो. आज पुन्हा त्याच्याशी बोलणं झालं. अर्थात मेसेजवर आणि त्यांनी भेटण्यासाठी मला सहकुटुंब बोलावलं,तो म्हणाला तुमची एक मस्त पिकनिक होईल. सर आपण इथे या मी सर्व व्यवस्था करतो.

मी त्याने इनव्हाईट केले म्हणून जाईन किंवा जाणार नाही ही वेगळी गोष्ट, पण माझा विद्यार्थी मुद्दाम निमंत्रण देऊन बोलावतो ही गोष्ट नक्कीच मोठी आहे. जीवनाच्या प्रवासात किती चेहरे नव्याने भेटतात? किती काळाच्या पडद्याआड जातात? किती लक्षात ठेवतात? हा सगळा काळाचा महिमा असतो.आज तो एक कंपनीत जनरल मॅनेजर आहे, पण तिथे पोचायला त्याने किती परिश्रम केले असावेत ते त्याची सर्टिफिकेट पाहताना मला कळले, ते पाहून त्याच्या विषयीची सद्भावना अजूनही वाढली. मी स्वतः यातून एक शिकलो, तुमच्याकडे फक्त उच्च शिक्षण असून भागणार नाही तर You should have strong Desire, Dedication for your job, You have to Devote your Time and you must be bound to ground even though you succeeds in your life. माझ्या अनुभवातील माझ्या शिष्याचे नाव मी बदलले आहे पण He is my real Hero and it’s not a fiction .

आमच्या शिक्षकी पेशात आम्हाला भेटलेले विद्यार्थ्यांचे काही चेहरे तरी नक्कीच असे असतात की ते पुसू म्हणताही स्मृती पटलावरून पुसले जात नाहीत. एखाद्या प्रसंगाने,एखाद्या साधर्म्य असणारा फोटो कुठेही दिसला, पाहिला तरी तो विद्यार्थी किंवा विद्यार्थीनी, पाहिलेल्या हजारो, लाखो चेहऱ्यातून अलगद स्मृती पटलावर उभी राहते,फक्त उभीच राहत नाही तर मनाचा ताबा घेते. खर सांगायचे तर संभव बने हा एक हिरा,आमच्या शोरूममध्ये अशी अनेक हिरे, माणके भरलेली आहेत हे आमचं सद्भाग्य.

‘संभव’ असाच एक गुटगुटीत, गोंडस विद्यार्थी, आज अचानक आठवला, पंचवीस ,तीस वर्षांचा काळ पाठी सारत जसाच्या तसा डोळ्यासमोर उभा राहिला, शब्दांतून बोलला. काही काळ का होईना, त्याने मनचक्षूचा ताबा घेतला. अशा काही निवडक विद्यार्थ्यांच्या आठवणीने मनाचा एक कोपरा अजूनही भरलेला आहे. मेमरी re call करून ह्या व्यक्ती मला भेटायला येतात हेच शिक्षकी पेशातील अहो भाग्य. तेहतीस वर्षांच्या सेवाकालात असे कितीतरी भाग्याचे प्रसंग आले ही कै. सदानं तथा बाबुराव परूळेकर साहेब आमचे संस्थापक यांची कृपा. एक विशाल दृष्टी ठेऊन त्यांनी दादर सैतानचौक्की भागत ७५ वर्षापूर्वी शारदाश्रम विद्यामंदिर संस्था अथक परिश्रम करून उभी केली आणि त्यात तांत्रिक कौशल्य विभाग उभा केला, तसे झाले नसते तर हमे पत्ता नही हम कहा होते? त्यांच्या संस्थेत अखंड बत्तीस वर्ष आठ महिने वेगवेगळ्या पदावर काम करण्याची संधी मिळाली,तिथेच बरेच गुण विकसित झाले. त्या संस्थेच्या ऋणात राहणेच मी पसंद करतो.

रिटायर्ड झाल्यावर काय करायचे ? हा प्रश्न अनेकांना भेडसावत असतो, तुमचे चांगले, मित्र, तुमची हॉबी,तुमच्या अनुभवाचा ठेवा मग तो फोटो अलबम असेल किंवा जुनी खेळणी,पुस्तके वा बालपणीच्या आठवणी आणि सवंगडी. त्यांची सोबत ,त्यांची मैत्री वयाच्या कोणत्याही टप्प्यावर सुटू देऊ नका. दिवस मस्त मजेत जातील. आज श्रीपाद च्या आठवणीने असाच एक दिवस छान मजेत गेला. संभव तू सिध्द करून दाखवलेस असंभव काहीच नाही. जय दत्तगुरु.